Negua

Negua, zer da zuentzat negua? Elurra, Olentzero, oporrak, hotza, iluntasuna, familia...

Arantxa eta Itxaso irakasleak Multimedia Komunikazioa masterreko ikasleei guretzat negua zer den azaltzen duen audioa egiteko eskatu digute. Eta, hona hemen nire negua:

Ekinaren ekinez, euskarak sarean merezi duen lekua izango du!

Abenduaren 20an, Multimedia Komunikazioa Masterreko ikasleok "Euskararen komunitate birtualak: nola ehundu harreman-sareak?" galdera aztertzen zuen mahaingurura joateko aukera izan genuen. Bertan, Luistxo Fernandez (sustatu.com), Hasier Etxeberria (Zuzeu.com), Lontzo Sainz (Eitb.com), Maite Goñi (Euskaljakintza.net), Lander Arbelaitz (Argia.com) eta Idurre Eskisabel-ek (Berria.info) interneten euskarak bizi duen egoera zein den aztertu zuten. Ondoren guztioi esandakoaren gainean gogoeta egitera bultzatu gintuzten.

Agurtzane Elordui-k, mahainguruaren antolatzaileak, sareko teknologia berriek euskaldunen arteko harreman-sareen trinkotzea errazten duen galdegin zien hizlariei. Guztiok baiezko borobila erantzun zuten.

Luistxo Fernandezen esanetan, "internet harreman- pertsonala zein komunitatearen interesak pizteko tresna ona da. Ez dio euskarari kalte egiten; guztiz alderantziz, euskaldunen artean komunikazioa hobetzen lagun dezake. Izan ere, teknologia hobetu ahala, zirkulua ere zabalduz doa". Azken baieztapen hau hobeto ulertzeko adibide bat gehitu zuen Luistxok: hasiera batean, messenger edo foroetan gure lagunartekoekin kontaktatzen genuen; orain, ordea, twitter eta facebook-ek gugandik urrun dauden pertsonak ezagutu eta hauekin harremana izateko aukera eskaintzen digute.


Euskal komunitatea osatzen dugunok, interneten euskaraz ahalik eta eduki gehien izatearen alde borrokatu behar dugula azpimarratu zuten mahainguruan. Horretarako lehen pausoa, Maite Goñik esan bezala, norbanakoaren indarrean sinestean datza. Izan ere, guztiok ekarpen txiki bat eginez, gure hizkuntza itsaso handian tanta txiki bat izatera helduko da.  Euskal komunitateak dituen gogo handiez baliatu beharra daukagu, lurralde berriak euskararekin konkistatzeko.


Era berean, "internet gure alde erabiltzen ikasi behar dugu", Lander Arbelaitzek esan zuenez. Zergatik? Lehenik eta behin, internetek euskara hizkuntza zaharkitua denaren zama kentzeko aukera ematen baikaitu. Bestetik, teknologia berriak etengabe garatzen doaz eta hauekin guri eskaintzen dizkiguten aukerak gehitzen. Hori dela eta, euskaldunok twitter, facebook, tuenti... bezalako sare sozialetan muturra sartzeko aprobetxatu beharra daukagu. Sare sozial hauetan euskaraz dabilenak, sarean euskararen erabilera normaltasunarekin lotuko bailuke. Beraz, euskaraz hitz egiten dugunoi, beste batzuengana heltzeko aukera ematen digu internetek eta euskaldunok horretaz baliatu behar gara.

Hala ere, euskal komunitateak badauka zailtasun handi bat. Alegia, mundu-mailan komunikabide tradizionalak sareko euskarri eta produktuetan entseatzen ari dira. Guk, ordea, horretarako zailtasun handiak dauzkagu; ez baikaude ohituta edukiak eskuratu ahal izateko ordaintzera. Idurre Eskisabel-ek, Berria.info-ko zuzendariak esan bezala, "euskal komunikabide birtualak beraien erabiltzaileei edukia erostera behartuko baliete, beraien irakurleria are gehiago mugatuko lukete".

Horrez gain, gaur egun euskal komunitate birtualak trinkotzeko hizkuntza politika falta dago. Luistxo Fernandezen ustez, "beharrezkoa da komunikazio, hizkuntza eta teknologian dirua inbertitzea; baina, hurrengo urteotan instituzioen aldetik, adar jotzea baino ez dugu jasoko". Lander Arbelaitzek ere, Luistxoren ideia babestu zuen eta egoera salatzeko adibide argi bat jarri zuen, "errealari "euskararekin bat" kamisetan eramatearren dirua eman beharrean, kopuru hori interneteko euskarazko eduki zein webguneetan inbertitu beharko litzateke". Dudarik gabe, berak planteatutakoak askoz gehiago bultzatu eta trinkotuko lituzke sareko euskal komunitateak.

Amaitzeko eta arestian aipatutako guztia indartzeko helburuz, Hasier Etxeberriak esandako hitz batzuk aipatu nahi ditut: euskaldunok sarean aritu, erabili eta soinua atera beharra daukagu. Guk egiten ez baldin badugu, euskarak ez du sekula merezi duen tokia lortuko.

Gaztezulo aldizkariaren analisi sozio-pragmatikoa

Sarrera honetan, Gaztezulo euskal gazteentzat zuzendu zen lehen aldizkariak eta formatu multimediara saltoa egin duenak,  betetzen dituen zenbait zerbitzu sozial aipatuko ditut. Besteak beste, euskal komunitatea trinkotzeko egiten duen lana azalduz eta goraipatuz.

Euskal Herrian badaude hainbat hedabide multimedia. Baina, Gaztezulori buruzko analisi egitea erabaki dut. Izan ere, komunikabidea euskal gazteei zuzendua dago. Eta, ni horien artean kokatzen naiz. Gainera, kazetaritza ikasketak burutzen nituenean ere, Gaztezulo aztertu nuen eta esperientzia horren bitartez, komunikabidea gertutik ezagutzeko aukera izan nuen. 

Lehenik eta behin, Gaztezulo, gaur egun, Euskal Herri mailan oso ezaguna den hedabide multimedia eta digitala dela aipatu beharra dago. Dauzkan ezaugarrien artean, hasiera batetik, hartzaileen iritzia kontuan hartu zuela nabarmendu beharra daukat. Izan ere,  gazteei eginiko inkesta batek zehaztu zituen zeintzuk izango ziren jorratu beharreko gaiak: literatura, internet, musika, zinema, kirolak... baina batez ere, sexuari ematen diote garrantzia gehien. Gai hau baita gazteen artean kontsultatuena.

Sexuaren arlo horretan ere, bestelako berezitasun bat gehitu behar zaio. Gaztezulo izan zen sexu kontsultak martxan jarri zituen lehen euskal aldizkaria. Hainbesteko arrakasta izan zuen berritasunak, oraindik ere indarrean dagoela. Gazteek orokorrean, sexuari buruzko jaki-min handia izaten dute. Euskal gazteak horien artean kokatzen dira eta beraz, Gaztezulok gaia lantzeko ematen dien aukera eskertu eta aprobetxatzen jarraitzen dute, hilabetez hilabete kontsultak eginez. Arlo honetan, euskaraz sexu-kontsultak egiteko aukera izatea garrantzitsua iruditzen zait. Azken finean, sexuak, sarritan, lengoaia berezitua erabiltzea dakar eta adituen erantzunen bitartez, gazteek euskarazko "hitz berriak" ezagutzeko eta erabiltzeko aukera daukate. 

Gaztezulok, erabilitako hizkera aberatsa eta formala da. Beraz, hartzaileak informazioa ulertu nahi baldin badu, ezinbesteko egiten zaio euskara maila altua izatea. Oso gai aberatsak baitira landutako guztiak. Modu horretan, multimedia komunikabideak gazteak euskara batu formala erabiltzera eta kontsumitzera bultzatzen ditu.

Multimediara salto egitean, hainbat ate ireki zaizkie. Lehenik eta behin, irakurleen parte hartzea suspertu dute agendaren bitartez. Bertan, edozeinek Euskal Herrian gazteei zuzenduta dauden edo hauei interesatzen zaien ekitaldiei buruzko informazioa eskaini dezake. Horrez gain, irudiari ematen dioten garrantzia azpimarratzen da. Honen bitartez, edukiari aberastasuna ematea lortzen baitute. Honek berebiziko garrantzia dauka webgunean. Izan ere, irudiak aldizkariaren webgunea ikusgarriago bihurtzen du.

Horrenbestez, ikuspegi sozio-pragmatikotik aztertuta, eta euskaldunen komunitatea sarean trinkotzeari begira Gaztezulok egiten duen ekarpenari buruz, esan daiteke eskertzeko modukoa dela. Hainbeste denboran zehar, euskal kulturaren, ohituren, hizkuntzaren... oinordekoak izango diren gazteei zuzenduta eginiko eskaintza aberatsagatik.

Euskarazko komunikabide multimedia eta digitalen eskaintza Euskal Herrian

Euskal Herriko komunikabideen inguruan hausnarketa egitean, ondorio oso garbi bat atera dezakegu. Alegia, bi direla hegemonia osoa beraien eskuetan dutenak: EITB eta Berria. Hauentzat marka izaerak izugarrizko garrantzia dauka. Izan ere, enpresa izaera oso zehaztuta daukate.  Eta, informatu, entretenitu, euskara sustatu, eta abarrez gain, etekinak ateratzeko helburuz ere sortuak dira.  

Hala ere, hauek ez dira euskal komunitateak eskura dituen komunikabide multimedia eta digital bakarrak. Eskualde zein tokian tokiko komunikabideek oso zeregin garrantzitsua  dute gizartean.  Azken hauen eskaintza oso zabala da: Noaua!, Ttipi-Ttapa, Begitu...  Alde batetik, gai espezializatuak jorratzen dituztenak daude: Gaztezulo, Elhuyar, Argia... ; bestetik, jendearen parte hartzearekin hornitutakoak:  Zu zeu, Kazetari.net, Gaur8... ; batik bat, euskalkiei garrantzia ematen dietenak: Bizkaie, Goiena... eta abar. Baina edozein dela beraien sailkapena, helburu amankomun bat dute: herritarrak beraien inguruan gertatutakoaz informatuta izatea, marka albo batera utziz.

Marka kontzeptua erabiltzen dudanean, ez naiz modu negatibo batean ari. Ezin baitezakegu ahaztu, komunikabide gehienak enpresa direla. Hori dela eta, uste dut komunikabide txikiek ere beraien marka indartu beharko luketela. Diru-etekinak lortzeko ez ezik, beraien izena ezagutarazteko ere. Zenbat eta jende gehiagok ezagutu, orduan eta ospe handiagoa izango lukete eta modu horretan, beraien biziraupena ziurtatu ahal izango lukete. Azken finean, komunikabideek irakurle edo erabiltzaileentzat baliagarriak izatea dute xede. Eta baliagarritasun maila, euskarazko komunikabideek eginiko eskaintza koherentea, osatua eta eraginkorra  izateak ahalbidetuko du.

Euskarazko hedabide multimedia eta digitalen zailtasunak

Hedabide multimedia eta digitalek internetek eskaintzen dituen abantailak erabiliz, edukiak hartzailearengana modu zuzenean helarazten dituzte.  Hala ere, euskarazko hedabideen kasuak baditu zenbait muga.  Lehenik eta behin, gertutasun faltaren arazoa daukagu. Hau da, Euskal Herria zazpi probintzia ezberdinez osatua dago eta jendeari, batik bat, bere inguruan gertatutakoak axola dio eta ez 200 kilometrora jazotakoak. Horri aurre egiteko, eskualde edo probintzia mailako hedabideak sortu beharko lirateke. Baina, pausua eman baino lehen zein hizkera erabiliko litzatekeen ere zehaztu beharreko kontua da.

Euskalkiak euskaldunon ondare linguistiko garrantzitsuenak dira.  Beraien erabilera, gutxika gutxika, murriztuz doa eta beraz, erabat gal ez daitezen bultzada bat eman beharko genieke. Hala ere, puntu honetara helduta, beste muga bat agertzen da: euskaldun berrien hazkundea.

Euskal hiztun guztien oso portzentaje altua dira euskaldun berriak eta hauek ez dute euskalkien ezagutzarik. Beraz, gizartea bitan zati dezakegu. Alde batetik, euskaldun zaharrak, batez ere, adineko jendeaz osatua; eta bestetik, euskara batua oinarri dutenak. Adineko jendearen bizi-iraupena kontutan izanik, euskara batuaz zabalduko den hedabideen sorkuntza zilegiago litzateke.

Euskalkiek ere eremu oso zabala hartzen dute. Izan ere, azpieuskalki zein auzoz auzoko aldaerak ere badituzte. Muga horiei aurre egiteko bide bakarra euskalkiak batuz janztea da, Euskaltzaindiak ezarritako arauetan oinarrituz.  Hala ere, audiozko hedabideetan euskalkiak dituen forma ezberdinez baliatzeak ez liguke inolako arazorik suertatuko. Azken finean, ahozko tradizioa oraindik ere existitzen den euskal ohituretako bat da. Adibidez, Gorbeialde Irratiak bere programa guztiak arratieraz emititzen ditu, bertako hizkera zabalduz.

Bestalde, datuen arabera, Iparraldean dauden euskaldunak, euskal elebidunak dira baina gehienak adineko jendea. Hegoaldekoak zein Nafarroakoak, ordea, erdal elebidunak eta gazteak. Ondorioz, euskara gero eta zabalduago egongo den arren, pisua galduz joango da. Kontraesan horrek badauka azalpen logiko bat:  EAEn zein Nafarroan dauden gazteek euskara batua ikasteko joera daukate eta hauek osatzen dute Euskal Herri osoko biztanle kopuru gehiena. Hala ere, pisua galduko duela esatean, erdara euskararen gainean jarriko dela esan nahi dut. Azken finean, bertakoen ama hizkuntza erdara baita, eta ez euskara. Horri aurre egiteko zerbait egin beharra dago ezinbestean eta horretarako, sarean dauden hedabideek egin dezaketen ekarpenaz baliatu beharko ginateke, lehenbizi.